Bất cập trong thực thi của luật bản quyền và sở hữu trí tuệ

1. Không biết kiện ở đâu

Số lượng các vụ khiếu nại liên quan đến luật bản quyền và sở hữu trí tuệ vài năm gần đây tăng cao không tưởng, nhưng số vụ được giải quyết triệt để chẳng đáng là bao, phần lớn đều chìm dần rồi thôi bởi đơn khiếu kiện được chuyển đến cơ quan không đúng thẩm quyền giải quyết. Rất nhiều người bức xúc vì tình trạng “con kiến kiện củ khoai” của mình, nhưng  thực chất lại do họ chưa nắm rõ luật và “gõ cửa” không đúng nơi đúng chỗ.

Chẳng hạn mới đây nhất là việc họa sĩ Lưu Tiến hai lần viết đơn khiếu nại Cục Bản quyền tác giả (BQTG) khi cho rằng chương trình “Hát cùng Siêu Chíp” trên VTV2 vi phạm bản quyền các nhân vật do anh sáng tạo. Tuy nhiên đối tác liên kết với VTV sản xuất chương trình (Công ty Kim Cương) lại có Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho các nhân vật gần giống cả về tạo hình và tên gọi mà Cục BQTG đã cấp cho mình từ 6 năm trước.

Kiện sai cơ quan chức năng khiến nhiều vụ việc đi vào bế tắc

Vấn đề này là do nhiều người không phân biệt Giấy đăng ký quyền tác giả khác với Giấy chứng nhận nhãn hiệu. Trong khi Giấy chứng nhận nhãn hiệu chỉ được cấp cho đối tượng nộp đơn đăng ký trước, dựa trên quyền nộp đơn sớm nhất do Cục Sở hữu trí tuệ cấp, thì Giấy chứng nhận đăng ký bản quyền tác giả (Cục BQTG cấp) chỉ có tác dụng ghi nhận ngày công bố tác phẩm và không đồng nghĩa với việc ghi nhận độc quyền sử dụng cho người được cấp. Thậm chí, bản quyền của tác phẩm tự động được bảo hộ kể từ ngày được thể hiện ra dưới một hình thức nhất định mà không cần đi nộp đơn đăng ký bản quyền tại cục.

Hiện nay rất nhiều người chưa phân biệt rõ các cơ quan có chức năng giải quyết về vi phạm liên quan đến luật bản quyền và sở hữu trí tuệ. Ví dụ, vi phạm về bản quyền thì do Thanh tra Bộ VHTTDL xử lý; vi phạm nhãn hiệu thì do Thanh tra KHCN xử lý. Gửi đơn đúng nơi đúng chỗ thì mới mong phần nào được chú ý tới và được xét đơn theo quy trình.

2. Còn nhiều kẽ hở

Việc quản lý và thực thi luật bản quyền và sở hữu trí tuệ tại Việt Nam hiện nay đang xuất hiện sự chồng chéo trách nhiệm và quyền hạn giữa các cơ quan quản lý với nhau, nhất là đối với tình hình vi phạm bản quyền trên môi trường Internet vốn diễn biến phức tạp. Chẳng hạn xét vấn đề dẹp nạn “phim lậu”, dù nhà sản xuất đã tìm mọi cách có thể, nhưng các bộ phim hot vừa ra rạp vẫn bị chiếu tràn lan trên mạng gần như cùng lúc. Những vấn đề trên môi trường Internet thì thuộc thẩm quyền xử lý của Thanh tra Bộ Thông Tin Truyền Thông, nhưng Bộ VHTTDL mới là cơ quan có khả năng thẩm định những vấn đề liên quan đến phim, nhạc. Dù đã có Thông tư liên tịch số 07/2012 quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian trong việc bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường mạng Internet và mạng viễn thông, nhưng việc thực thi lại chưa vào đâu nên mọi việc vẫn đành để vậy, chẳng ai thèm lo.

Những kẽ hở của luật bản quyền và sở hữu trí tuệ như việc chưa có một quy chuẩn xác định về vi phạm bản quyền, như thế nào là “đạo nhạc”, “đạo thơ”… vẫn gây ra không ít rắc rối. Giờ đây nhan nhản chuyện các ca sĩ  bị tố đạo nhạc, trong khi chẳng thấy cơ quan chức năng nào vào cuộc xác minh vì không biết xác minh thế nào cho phải. Khi pháp luật còn nhiều lỗ hổng, việc chống xâm phạm bản quyền phụ thuộc vào sức ép công luận và lòng tự trọng của người nghệ sĩ là chính.

Còn quá nhiều kẽ hở trong luật bản quyền và sở hữu trí tuệ khiến cho tình trạng vi phạm, ăn cắp bản quyền diễn ra ngày một phức tạp

Luật bản quyền và sở hữu trí tuệ sau 10 năm đi vào thực tiễn đã góp phần không nhỏ trong việc hạn chế tình trạng vi phạm bản quyền vốn diễn ra tràn lan trước đó tại Việt Nam. Song cũng phải nhìn nhận một thực tế là công tác bảo hộ quyền tác giả ở nước ta đến nay vẫn còn nhiều bất cập. Từ phía người dân không nắm rõ luật đến phía chức trách chồng chéo chức năng, nhiệm vụ,… Có thể nói, hơn lúc nào hết, Luật bản quyền và sở hữu trí tuệ tại Việt Nam cần được cải cách và sửa đổi một cách mạnh mẽ hơn nữa.